Voor u ligt de laatste perspectiefnota van deze coalitieperiode. Deze is opgesteld in een tijd van grote onzekerheid in de wereld. Denk aan oorlogen, economische spanningen, de opvang van vluchtelingen en zorgen over veiligheid. Wat er wereldwijd gebeurt, heeft gevolgen voor Nederland, en dus ook voor Almelo.
Toch kijken we met vertrouwen vooruit. Almelo heeft de afgelopen jaren grote stappen gezet. Meer inwoners van Almelo hebben werk, de binnenstad is getransformeerd, en we blijven bouwen aan een gezonde, veilige en sociale stad. We beseffen tegelijk dat we keuzes moeten maken. Door veranderingen in de financiering vanuit het Rijk krijgt ook Almelo minder geld. Dat betekent: scherpere keuzes, en dat zal zich in de gemeente laten voelen. Maar we doen het met één doel voor ogen: het beste voor Almelo.
Almelo pakt door
We bouwen voort op een steeds steviger wordend fundament. Almelo kijkt verder vooruit dan alleen vandaag. De stad past zich aan de tijd aan. De ontoereikende Rijksmiddelen in met name het sociaal domein vragen om moeilijke maar noodzakelijke aanpassingen. Als we niets doen, worden verschillen en problemen groter. We willen zorg en ondersteuning beschikbaar houden voor wie het écht nodig heeft. Het versterken en benutten van het eigen netwerk van inwoners wordt steeds belangrijker: familie, vrienden of buren. En andersom: dat we elkaar helpen als dat kan. Collectiviteit dus – we doen het samen.
Tegelijk kiezen we voor bewezen oplossingen: zorg die echt werkt, op plekken waar het meeste effect wordt bereikt. Niet alles kan voor iedereen overal. Dat is niet meer realistisch. Maar we blijven nabij: als lokale overheid kunnen we zorgen voor verbinding, ontmoeting en regie over het eigen leven. Juist dat geeft mensen grip.
Een aantrekkelijke stad in balans
Almelo werkt aan meer balans in de stad. We hebben oog voor mensen die het moeilijk hebben, maar stimuleren ook zelfontplooiing en economische groei. We investeren in leefbare wijken, verduurzaming, goede scholen, sport, groen en ontspanning. Dat draagt bij aan een gezonde omgeving, waarin mensen zich veilig voelen en kunnen meedoen.
Onze economie is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Vooral de hightech-sector is een motor gebleken: zo’n 40% van de banengroei komt daar vandaan. De werkloosheid is sterker gedaald dan in de rest van Nederland, en het aantal banen per inwoner is zelfs groter dan elders. Die groei willen we vasthouden en iedereen ervan laten profiteren. We tonen lef door koppelkansen te benutten – bijvoorbeeld door woningbouw te combineren met duurzaamheid, en gezondheid met sociale verbinding.
Vooruitkijken en vernieuwen
De toekomst vraagt om een nieuwe, gezonde balans tussen inkomsten en uitgaven. Daarin maken we bewuste keuzes. Niet alleen voor vandaag, maar ook voor morgen. We bouwen verder en blijven onszelf als stad opnieuw uitvinden. Dat doen we samen: met inwoners, bedrijven, instellingen en partners. Essentieel is om de door de raad gekozen woningbouwambities verder te verzilveren, in lijn met de vraag vanuit het rijk, provincie en Twente als één van de vier techregio’s waarin Almelo een cruciale rol speelt.
Almelo blijft zich inzetten voor bestaanszekerheid, kansengelijkheid en een duurzame leefomgeving. Niet alles is maakbaar, maar we kunnen wel het verschil maken. Als we elkaar blijven zien, blijven helpen en samen bouwen aan de stad, dan houden we Almelo vitaal, verbonden en klaar voor de toekomst.
Onderzoek als basis voor een aantrekkelijke stad in balans
Om weloverwogen keuzes te kunnen maken, is het belangrijk om zowel de mogelijkheden te onderzoeken om tekorten op te vangen als te bepalen waar investeringen nodig zijn die bijdragen aan een aantrekkelijke en gebalanceerde stad. Daarom is een breed onderzoek uitgevoerd naar de sociaal-maatschappelijke staat van Almelo, de economische en arbeidsmarktontwikkelingen en de aantrekkingskracht van de gemeente. Onze focus ligt op investeringen die het meest bijdragen aan een aantrekkelijke stad die in balans is, terwijl we voorkomen dat bezuinigingen leiden tot grotere nadelige gevolgen op de lange termijn.
Tijdens een kennissessie op 27 mei worden de resultaten van deze onderzoeken gepresenteerd. Uit de onderzoeken blijkt dat Almelo in de afgelopen 10 jaar op diverse vlakken vooruitgang heeft geboekt, zoals op het gebied van veiligheid, materiële welvaart en werk & opleiding. Tegelijkertijd blijven enkele grote uitdagingen bestaan. De belangrijkste aandachtsgebieden zijn stedelijke voorzieningen (cultuur, culinair en niet-dagelijkse winkels), opleidingsniveau (onderadvisering van het schooladvies en startkwalificaties), inkomen (energiearmoede, verduurzaming en schulden), gezondheid (bevordering van een gezonde levensstijl) en veiligheid.
Deze onderzoeken bieden een feitelijke weergave van de stad en geven inzicht in de een indicatie van de langetermijnopgaven. Op basis van deze inzichten maken we gerichte keuzes die bijdragen aan verbeteringen binnen de genoemde thema’s en daarmee aan een aantrekkelijke stad in balans. De verzamelde gegevens helpen ons bij het maken van scherpere afwegingen rondom bezuinigingen. Zo stellen we voor niet te bezuinigen op bijvoorbeeld het onderwijs, gezien de uitdagingen rondom onderadvisering van het schooladvies en startkwalificaties. Binnen het sociaal domein leggen we extra nadruk op thema’s zoals veiligheid en gezondheid.
Ook op het gebied van stedelijke ontwikkeling blijven we investeren in een aantrekkelijke stad in balans. In de Strategische Investeringsagenda staan plannen voor de bouw van nieuwe wijken en herstructurering van bestaande gebieden. Deze keuzes worden gemaakt op basis van hun bijdrage aan zowel maatschappelijke als ruimtelijke vraagstukken. Hiermee geven we invulling aan de ongelijke investering die wordt voorgesteld op basis van de onderzoeken. Meer hierover is te vinden in Hoofdstuk 3: Aantrekkelijke stad in balans.
Perspectiefnota 2026-2029
Proces tot nu toe
Het is al geruime tijd duidelijk dat Almelo de komende jaren met beperkte financiële middelen te maken heeft. In de Perspectiefnota 2024-2027 is een proces uitgewerkt om te komen tot een structureel en reëel sluitende begroting, waarin besparingsmaatregelen een essentiële rol spelen. De aanpak is behoedzaam en flexibel, zodat enerzijds tijdig maatregelen genomen kunnen worden en anderzijds ruimte blijft om indien nodig bij te sturen op basis van monitoring.
De eerste resultaten van deze strategie zijn opgenomen in de Perspectiefnota 2025-2028. In de Programmabegroting 2025 is dit verder uitgewerkt in een uitgebreid pakket aan maatregelen. Dankzij deze inspanningen is het gelukt om de begroting voor 2025 sluitend te krijgen. Wel blijft de financiële druk bestaan, aangezien het tekort vanaf 2026 verder zal oplopen.
Bij de Programmabegroting 2025 heeft u een raadsbrief (RAAD-8463 ) ontvangen met daarin ideeën voor het oplossen van de tekorten in 2026 en daarna. In de afgelopen periode hebben wij het volgende gedaan:
- samen met andere gemeenten hebben wij bij het Rijk aangedrongen om de financiële problemen op te lossen die het Rijk veroorzaakt;
- we hebben de maatregelen die in de Programmabegroting 2025 zijn opgenomen verder uitgewerkt en
- we hebben gezocht naar aanvullende besparingsmaatregelen vanaf 2026. Daarbij hebben we gekeken naar ongeveer 2 miljoen euro besparing op onder andere onderhoud/beheer en ongeveer 13 miljoen euro besparing op de zorgtaken die we voor het Rijk uitvoeren.
Gezien de financiële tekorten is het nodig om deze keuzes te maken. Er is gekomen tot een afgewogen pakket aan maatregelen.
Besparingsmaatregelen sociaal domein
Zoals vermeld in de raadsbrief bij de Programmabegroting 2025, is binnen het sociaal domein onderzocht waar verdere besparingen mogelijk zijn. Om tot deze voorstellen te komen, is een grondige analyse uitgevoerd. Daarbij is gekeken naar wat moet en mag vanuit de wet (Jeugdwet, Wmo en Participatiewet) en vervolgens naar de inhoudelijke uitvoering en bijbehorende uitgaven. De gemeenteraad is hierin meegenomen via meerdere masterclasses. Op basis hiervan zijn maatregelen besproken en zorgvuldig afgewogen.
Bijgaand bij deze perspectiefnota biedt het college inzicht in de voorgestelde maatregelen (D/25/754984). Deze voorstellen zijn wettelijk haalbaar en zijn maximaal opgerekt binnen de mogelijkheden. In lijn met eerdere besluitvorming stellen we voor de budgetten voor het voorliggend veld en preventie intact te laten.
Na deze uitgebreide analyse vanuit de wettelijke basis is het gelukt om aanvullend op de eerder gevonden 8,7 miljoen euro oplopend (Programmabegroting 2025) nog 9,5 miljoen euro (oplopend) aan besparingsmaatregelen te vinden in de Participatiewet, Jeugdwet en de Wmo.
Met dit voorstel is de maximale grens bereikt van wat binnen het sociaal domein zowel haalbaar als wenselijk is aan bezuinigingen, in lijn met de vastgestelde beleidslijn van een zorgvuldige en flexibele besparingsstrategie. De resterende bezuinigingsopgave van 3,5 miljoen euro kan de komende jaren naar verwachting als volgt worden ingevuld:
- extra middelen vanuit het Rijk, onder andere op basis van de Voorjaarsnota 2025, waarin ook het advies van de Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd (Commissie van Ark) is meegenomen. (Een volledig beeld van alle mutaties op het gemeentefonds krijgen gemeenten bij de meicirculaire. De meicirculaire 2025 wordt verwerkt in de Programmabegroting 2026);
- het herontwerp sociaal domein biedt kansen om zaken anders aan te pakken, waarbij nieuwe inzichten en efficiëntieverbeteringen bijdragen aan kostenbesparing.
Als deze twee maatregelen onvoldoende financieel effect hebben, zal het college voorstellen doen voor besparingen buiten het sociaal domein. Dit is echter ook afhankelijk van in hoeverre gemeenten vanaf 2028 aanvullend gecompenseerd worden. Dat is op dit moment hoogst onzeker. De VNG wil hierover in 2027 een advies van de deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd hebben. Dit betekent dat duidelijkheid hierover naar verwachting op zijn vroegst in 2027 zal plaatsvinden.
Om de voortgang van de besparingsmaatregelen zorgvuldig te volgen, wordt een monitoringssysteem ontwikkeld. Dit sluit aan bij de bestaande monitoring van het Strategisch Beleidsplan Sociaal Domein en het Actieplan Sociaal Domein. Elk kwartaal wordt de uitvoering van de maatregelen geanalyseerd, zodat eventuele afwijkingen vroegtijdig worden gesignaleerd en bijgestuurd indien nodig. Bij de reguliere P&C cyclus wordt de gemeenteraad hierover geïnformeerd.
Impact voor inwoners
De gemeente komt in een andere positie als het gaat om zorg en hulp aan inwoners. De focus verschuift naar de meest kwetsbare groepen, terwijl van anderen wordt verwacht dat zij hun eigen netwerk meer benutten voor ondersteuning. Dit sluit aan bij het streven om de zorg betaalbaar te houden door de samenleving actief te betrekken en zelf- en samenredzaamheid te stimuleren.
Om dit proces te ondersteunen, wordt een publiekscampagne ingezet die inwoners bewust maakt van deze nieuwe aanpak en hen aanmoedigt om hulp binnen hun omgeving te zoeken. Daarnaast komt er aandacht voor de sociale kaart, zodat mensen makkelijk de juiste voorzieningen en ondersteuning kunnen vinden.
In de komende periode worden deze campagnes verder aangevuld met extra informatie en, indien nodig, specifieke campagnes over bepaalde besparingsmaatregelen. Hiermee wordt mede uitvoering gegeven aan de moties “Inzet communicatie begroting 2025” en “Noodzaak communicatiestrategie wijzigingen sociaal domein”.
Besparingen in andere domeinen
Op basis van de meest recente inzichten is een herijking van de budgetten doorgevoerd. Dit heeft geleid tot een verlaging van de gereserveerde middelen voor areaaluitbreiding. Daarnaast bieden de inzichten uit de uitwerking van de nieuwe Nota Kapitaalgoederen ruimte om het budget voor onderhoud en vervanging van de openbare ruimte naar beneden bij te stellen.
De verbonden partijen zijn gevraagd om met een voorstel voor besparingen te komen. De exacte omvang van deze besparing is op dit moment nog niet vast te stellen, maar de verwachting is dat de financiële impact beperkt zal zijn.
Gevolgen van maatregelen voor de organisatie
De bezuinigingen in het sociaal domein van 9,5 miljoen euro werken door op de ambtelijke organisatie, maar dit effect is beperkt. Dit komt doordat de capaciteit die beschikbaar komt door de versobering van de producten en diensten, nodig is voor de transitie. Mocht er na het implementeren van de bezuinigingen en het herontwerp van het sociaal domein nog ruimte overblijven, dan wordt dat onderdeel van de invulling van de taakstelling op de organisatie, oplopend van 500.000 naar 1.500.000 euro, waartoe in de Programmabegroting 2025 besloten is.
Resterende opgave
Met de voorgestelde besparingsmaatregelen wordt een aanzienlijk deel van het financiële tekort gedicht. Voor het jaar 2026 blijft er echter nog een opgave van 1,74 miljoen euro over. De effecten van de extra middelen die het Rijk in de Voorjaarsnota 2025 heeft opgenomen, worden voor Almelo pas duidelijk bij de meicirculaire 2025, die zoals gebruikelijk wordt verwerkt in de programmabegroting.
Daarnaast zal bij de Programmabegroting 2026 meer inzicht ontstaan in de totale impact van alle Rijksmaatregelen op onze gemeentelijke financiën. Binnen de vastgestelde zorgvuldige en flexibele besparingsstrategie wordt het resterende structurele tekort van 1,74 miljoen euro meegenomen in de begrotingsafwegingen voor 2026.